Świadomość ekologiczna mieszkańców województwa wielkopolskiego - wyniki badania cz. 1
Badanie, którego wyniki są przedmiotem niniejszego raportu, zrealizowane przez Instytut Badawczy IPC na zlecenie Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego w Poznaniu, poświęcone było tematyce świadomości ekologicznej mieszkańców województwa wielkopolskiego, postrzegania środowiska przyrodniczego i jego wpływu na życie codzienne. W pierwszej kolejności publikujemy wyniki badania dla zagadnienia stanu środowiska przyrodniczego, w tym najważniejsze zdaniem respondentów problemy środowiska przyrodniczego. Pytania dotyczyły między innymi oceny stanu środowiska przyrodniczego, tego jak istotne, zdaniem respondentów, jest to zagadnienie dla mieszkańców Polski oraz województwa wielkopolskiego. Z badania dowiadujemy się także skąd mieszkańcy województwa wielkopolskiego czerpią informację na temat stanu środowiska przyrodniczego, od czego ich zdaniem w największym stopniu zależy stan środowiska przyrodniczego oraz kto jest odpowiedzialny za kształtowanie postaw i zachowań ekologicznych.
CHARAKTERYSTYKA UCZESTNIKÓW BADANIA
Badanie zostało zrealizowane z wykorzystaniem techniki CATI, czyli techniki wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo. Wśród uczestników badania w niewielkim stopniu przeważały kobiety. Zgodnie z przyjętymi kryteriami doboru próby w zakresie wieku respondentów, uczestnicy badania reprezentowali trzy kategorie wiekowe: 15-17 lat, 18-64 lat oraz 65 i więcej lat. Każda z kategorii wiekowych reprezentowana była przez 400 respondentów. Tym samym udział procentowy każdej z grup wiekowych w całej próbie był identyczny. Dobór próby nastąpił w sposób losowo-warstwowy z uwzględnieniem wieku respondentów oraz miejsca zamieszkania w województwie wielkopolskim w jednym z podregionów NUTS3: kaliski, koniński, leszczyński, pilski, poznański, miasto Poznań.
Respondenci wg podregionów
Respondenci wg miejsca zamieszkania
Wśród uczestników badania przeważali mieszkańcy terenów miejskich. W miastach różnej wielkości, zamieszkiwało łącznie niemal 75% respondentów. Relatywnie najwięcej było wśród nich mieszkańców miast dużych, liczących więcej niż 50 tys. mieszkańców (45,5%). W miastach średnich (od 20 do 50 tys. mieszkańców) mieszkało 12,3% badanych, w miastach małych (od 5 do 20 tys. mieszkańców) – 13,3% ankietowanych, w miastach bardzo małych (do 5 tys. mieszkańców) – 3,3% respondentów. Przeciętnie co czwarta osoba, to mieszkaniec obszarów wiejskich (25,6%).
WYNIKI BADANIA
Skąd czerpiemy informacje o sprawach dotyczących środowiska przyrodniczego?
Czy stan środowiska przyrodniczego jest ważny dla mieszkańców Polski?
Najważniejsze problemy środowiska przyrodniczego w Polsce
W trakcie badania ankietowego uczestnicy zostali poproszeni między innymi o wskazanie najważniejszych ich zdaniem, problemów środowiska przyrodniczego w Polsce w ramach trzech grup zagadnień. Pierwsza grupa obejmowała: zmiany klimatu, katastrofy wywołane przez człowieka oraz katastrofy naturalne. Druga grupa zagadnień dotyczyła problemów środowiska przyrodniczego takich jak: zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie wód, problem śmieci oraz wzrost poziomu hałasu. Trzecia grupa zagadnień do oceny obejmowała następujące problemy środowiska przyrodniczego w Polsce: niskie zasoby wody, zanikanie gatunków zwierząt i roślin oraz wyczerpywanie się zasobów naturalnych.
GRUPA 1
ZMIANY KLIMATU, KATASTROFY WYWOŁANE PRZEZ CZŁOWIEKA, KATASTROFY NATURALNE
Ponad połowa badanych jako ważny problem środowiska przyrodniczego wskazała zmiany klimatu
Co trzeci respondent za istotny problem uznał katastrofy wywołane przez człowieka
Najrzadziej za najważniejszy problem środowiska przyrodniczego w Polsce uznawane były katastrofy naturalne
[PODREGIONY]
Rozkład odpowiedzi w podregionach był podobny, we wszystkich najczęściej za najważniejszy problem środowiska przyrodniczego uznawane były zmiany klimatu, choć odsetki wahały się od 47,1% (podregion leszczyński, jedyny, gdzie odsetek wskazań na zmiany klimatu jako najważniejszy problem środowiskowy był niższy niż 50%) do 56,7% (podregion pilski). Jako drugi wśród najważniejszych problemów środowiska we wszystkich podregionach wskazywane były katastrofy wywołane przez człowieka, przy czym odsetki również były silnie zróżnicowane i przyjmowały wartości między 31,6% (podregiony kaliski i koniński) a 42,3% (podregion leszczyński). Najrzadziej za najważniejszy problem środowiska przyrodniczego przyjmowane były katastrofy naturalne, ich znaczenie w zależności od miejsca zamieszkania podkreślało od 10,6% badanych (podregion leszczyński) do 16,2% (podregion koniński).
GRUPA 2
ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA, ZANIECZYSZCZENIE WÓD, PROBLEM ŚMIECI, WZROST POZIOMU HAŁASU
Na pierwszym miejscu w tej grupie najczęściej wybierano problem zanieczyszczenia powietrza
Blisko co trzeci ankietowany wskazywał na problem zanieczyszczenia wód
Ponad ¼ respondentów na trzecim miejscu wskazywała problem śmieci
Najrzadziej za najważniejszy problem środowiska przyrodniczego przyjmowano wzrost poziomu hałasu
[PODREGIONY]
We wszystkich podregionach najczęściej wskazywanym najważniejszym problemem środowiska przyrodniczego w Polsce było zanieczyszczenie powietrza. Odsetki wskazań na ten problem były dość zbliżone i wynosiły od 33,8% (podregion koniński) do 39,7% (podregion pilski). W podregionach kaliskim i poznańskim na drugim miejscu wśród najważniejszych problemów środowiska przyrodniczego w Polsce znalazło się zanieczyszczenie wód (odpowiednio 30,7% i 32%), zaś na miejscu trzecim – problem śmieci (21,3% i 26,7%). Natomiast w podregionach konińskim, leszczyńskim i mieście Poznań częściej jako najważniejszy problem uznawano śmieci (odpowiednio 28,9%, 30,2% i 28%), a minimalnie rzadziej wskazywano na zanieczyszczenie wód (26,3%, 27% i 26,9%). W podregionie pilskim odsetki osób uważających oba te problemy (zanieczyszczenie wód i śmieci) za najważniejsze były identyczne (27,7%). Zróżnicowane w podregionach były również odsetki wskazań na wzrost poziomu hałasu jako najważniejszy problem środowiska przyrodniczego w Polsce – najczęściej wagę tego problemu akcentowali mieszkańcy podregionu konińskiego (11%), kaliskiego (10,4%) i miasta Poznań (10,2%), zdecydowanie najrzadziej zaś – mieszkańcy podregionu pilskiego (5%).
GRUPA 3
NISKIE ZASOBY WODY, WYCZERPYWANIE SIĘ ZASOBÓW NATURALNYCH, ZANIKANIE GATUNKÓW ZWIERZĄT I ROŚLIN
Na pierwszym miejscu respondenci zdecydowanie najczęściej wskazywali niskie zasoby wody
Niewiele mniejszy odsetek badanych wskazał na wyczerpywanie się zasobów naturalnych
Najrzadziej za istotny problem ankietowani uznawali zanikanie gatunków zwierząt i roślin
[PODREGIONY]
Poszczególne podregiony różniły się między sobą w zakresie najczęściej wskazywanego głównego problemu środowiska przyrodniczego. W przypadku podregionów leszczyńskiego, pilskiego, poznańskiego i miasta Poznań więcej osób za najistotniejszy problem uznawało niskie zasoby wody niż wyczerpywanie się zasobów naturalnych, zaś w podregionie kaliskim sytuacja była odwrotna, tj. więcej osób jako główny problem środowiska wskazało kończące się zasoby naturalne niż niskie zasoby wody. W przypadku podregionu konińskiego odsetki wskazań na obie te odpowiedzi były identyczne (43,4%). We wszystkich podregionach natomiast najrzadziej za najważniejszy problem środowiska przyrodniczego w Polsce uznawane było zanikanie gatunków zwierząt i roślin – odsetki wskazań na tę odpowiedź wahały się od 9,8% (podregion poznański) do 13,2% (podregion koniński).
Czy stan środowiska przyrodniczego jest ważny dla mieszkańców Wielkopolski?
Jak Wielkopolanie oceniają stan środowiska przyrodniczego?
Opinie respondentów w tym zakresie nie są optymistyczne, większość z nich sformułowała oceny negatywne. Źle stan środowiska przyrodniczego oceniło łącznie 64,3% badanych, natomiast dobrze – tylko 29,5%.
Niezależnie od podregionu zamieszkania w poszczególnych kategoriach respondentów przeważały oceny negatywne. Największy odsetek złych opinii na temat obecnego stanu środowiska przyrodniczego dotyczył miasta Poznań i podregionu kaliskiego (po ok. 68%), minimalnie niższy był dla podregionu poznańskiego (67,1%). Na tle innych podregionów województwa wielkopolskiego wyróżniał się podregion pilski, gdzie oceny negatywne środowiska przyrodniczego stanowiły tylko 56%.
Prawie 35% respondentów z subregionu pilskiego stan obecny środowiska przyrodniczego oceniło dobrze. W pozostałych podregionach oceny pozytywne łącznie stanowiły od niecałych 27% (podregion miasto Poznań, podregion kaliski i podregion poznański), przez 31,7% (podregion leszczyński) do 32,1% (podregion koniński).
Od czego w największym stopniu zależy stan środowiska przyrodniczego?
Zdaniem dwóch na trzech uczestników badania stan środowiska przyrodniczego zależy od nich samych – była to najczęściej pojawiająca się odpowiedź na pytanie o to, od czego w największym stopniu zależy stan środowiska przyrodniczego. Także niezależnie od podregionu zamieszkania ankietowani najczęściej wybierali tą odpowiedź. Na ten czynnik wskazywało od 64,2% respondentów w podregionie leszczyńskim, do wyróżniającego się na tle pozostałych podregionu kaliskiego, gdzie aż 72,6% badanych uważa, że to właśnie ich zachowanie ma największy wpływ na stan środowiska naturalnego.
W dalszej kolejności mieszkańcy województwa wielkopolskiego zwracali uwagę na konieczność uznania przez społeczeństwo kwestii środowiska za ważny problem (41%), położenie nacisku na sprawy ochrony środowiska przez rząd (38%), sformułowanie odpowiednich przepisów prawnych i ich egzekwowania (36%) oraz na aktywność władz lokalnych w dziedzinie ochrony środowiska (32%). Należy zauważyć, że mieszkańcy miasta wojewódzkiego częściej niż w pozostałych regionach wskazują na zależność stanu środowiska od ponadregionalnych rozwiązań na szczeblu rządowym. Z kolei respondenci z Wielkopolski wschodniej upatrują rozwiązań zależnych od aktywności władz lokalnych częściej niż ankietowani w innych podregionach.
Rzadziej występowali respondenci, którzy byli przekonani, iż stan środowiska naturalnego w największym stopniu zależy od odpowiedzialności biznesu (25%). Choć tu również możemy zaobserwować, że ankietowani Wielkopolanie z subregionu poznańskiego i pilskiego zauważali zależność stanu środowiska od odpowiedzialności biznesu najczęściej, natomiast mieszkańcy podregionu konińskiego taką zależność wskazywali najrzadziej.
Kto jest odpowiedzialny za kształtowanie postaw i zachowań ekologicznych?
Dominująca okazała się w tym zakresie rola dwóch podmiotów: każdego indywidualnie oraz władz rządowych. Zdaniem większości uczestników badania właśnie na każdym członku społeczeństwa oraz na rządzie spoczywa obowiązek dbania o kształtowanie postaw i zachowań ekologicznych społeczeństwa. Niemal 40% uczestników badania rolę kształtowania odpowiednich postaw i zachowań w zakresie ekologii przypisywało szkołom, rzadziej zwracano uwagę na odpowiedzialność władz samorządowych. Jeszcze mniej osób uważało, że kształtowanie postaw i zachowań ekologicznych społeczeństwa powinno pozostawać w gestii mediów, organizacji ekologicznych czy rodziny.
Świadomość ekologiczna mieszkańców Wielkopolski jest na dość wysokim poziomie i nie jest znacząco zróżnicowana w zależności od miejsca zamieszkania, czy ze względu na wiek respondentów. Zdecydowana większość badanych uważa, że za podejmowanie działań na rzecz minimalizacji niekorzystnych skutków zmian klimatu odpowiedzialny jest każdy z nas. Takie nastawienie występuje dość szeroko w społeczeństwie wielkopolskim, które prawdopodobnie jest gotowe na zmiany, które trzeba w mądry sposób wprowadzać poprzez różnego rodzaju programy i kampanie społeczne. Już wkrótce wyniki badań w części dotyczącej opinii ankietowanych mieszkańców województwa na temat zmian klimatu, m.in. tego kto powinien podejmować działania na rzecz minimalizacji niekorzystnych skutków zmian klimatu oraz czy przemysł i rozwój technologii oddziałują na zmiany klimatu. Pokażemy także czy zdaniem respondentów należy dążyć do neutralności klimatycznej. Zapraszamy do śledzenia naszej strony!
Powiązane artykuły:
