Wpływ pandemii na transport cz.I

Baner Wpływ pandemii na transport

Rozwój pandemii wymusił wprowadzenie wielu ograniczeń i zmian w codziennym życiu ludzi w każdym zakątku świata, gdzie dotarł wirus SARS-CoV-2. Rządy większości państw wprowadzały różnorodne obostrzenia, które miały zahamować proces rozprzestrzeniania się wirusa.

Pierwsze obostrzenia w Polsce ogłoszono 10 marca 2020 roku. W następnych tygodniach i miesiącach, w zależności od rozwoju sytuacji, ograniczenia łagodzono bądź zaostrzano. Podczas pierwszej fali pandemii, w obawie przed nagłym wzrostem zachorowań oraz brakiem odpowiedniego przygotowania służby zdrowia, wprowadzono ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu mieszkańców. Życie społeczno-gospodarcze praktycznie się zatrzymało. Jedną z gałęzi gospodarki, która najmocniej ucierpiała z tego powodu był transport, w szczególności transport publiczny.

Większość wprowadzonych obostrzeń na początku pandemii w sposób bezpośredni lub pośredni dotyczyła transportu. Całkowite zamknięcie lub ograniczenie działalności m.in.: szkół, sklepów, obiektów gastronomicznych oraz innych usług świadczonych dla społeczeństwa, wpłynęło na zmniejszenie mobilności ludności. Rzadziej wychodziliśmy z domu, zakupy robiliśmy on-line, a wiele firm wdrożyło pracę zdalną. Wprowadzono także zakaz przemieszczania się z wyjątkiem podróży dotyczących podstawowych czynności bytowych. Dodatkowo obostrzenia bezpośrednio odnoszące się do transportu obejmowały także limity pasażerów w środkach komunikacji publicznej.

KALENDARIUM PANDEMII

2019-11-17

pierwszy prawdopodobny przypadek COVID-19 w Chinach
2020-01-09

WHO ogłosiła, że w chińskim Wuhan występuje tajemnicze zapalenie płuc związane z zakażeniem nieznanym dotąd koronawirusem
2020-01-24

pierwszy przypadek zakażenia w Europie – Francja
2020-02-11

nowy koronawirus otrzymuję nazwę SARS-CoV-2, a choroba którą wywołuje nazwana zostaje COVID-19
2020-03-04

pierwszy przypadek zachorowania w Polsce
2020-03-11

ogłoszenie pandemii COVID-19 przez WHO
2020-03-20

wprowadzenie stanu epidemii w Polsce
2020-03-24

ogłoszono pierwszy "lockdown" w Polsce - obejmujący m.in. zakaz przemieszczania się, poza wskazanymi wyjątkami oraz zaostrzono limity dla pasażerów w transporcie publicznym - limit osób do 50% liczby miejsc siedzących
2020-04-16

wprowadzenie obowiązku zasłania ust i nosa w przestrzeni publicznej
2020-04-20

I etap znoszenia obostrzeń – m.in. zwiększenie limitów osób w sklepach, kościołach, złagodzenie restrykcji w przemieszczaniu
2020-04-22

ponad 10 tys. wykrytych zachorowań w Polsce od początku pandemii
2020-05-04

II etap znoszenia obostrzeń – m.in. przywrócono prace centrów handlowych, bibliotek, muzeów, galerii sztuki, hoteli, placówek rehabilitacji leczniczej, żłobków i przedszkoli
2020-05-18

III etap znoszenia obostrzeń – m.in. wznowienie działalności salonów fryzjerskich i kosmetycznych oraz stacjonarnie branży gastronomicznej w reżimie sanitarnym
2020-05-30

IV etap znoszenia obostrzeń – m.in. zniesiono limity osób w branży handlowej i gastronomicznej, podniesiono limity dla zgromadzeń publicznych, wznowienie działalności m.in. branży kulturalno-rozrywkowej, fitness czy kosmetycznej w reżimie sanitarnym
2020-06-28

10 mln zachorowań na Świecie
2020-08-08

wprowadzono regularne obostrzenia w powiatach z podziałem na strefy czerwone, żółte, zielone
2020-09-19

ponad 1 mln osób na świecie zmarło z powodu COVID-19
2020-10-04

ponad 100 tys. wykrytych zachorowań w Polsce od początku pandemii
2020-10-24

cała Polska objęta strefą czerwoną – kolejny lockdown i wprowadzenie ponownych ograniczeń w działalności gospodarczej i transporcie publicznym: może być zajętych 50% miejsc siedzących lub 30% całkowitej pojemności pojazdu (miejsca siedzące i stojące)
2020-11-05

otwarcie szpitala tymczasowego na Stadionie Narodowym w Warszawie
2020-11-28

częściowe zniesienie ograniczeń w okresie świąteczno-noworocznym
2020-12-02

ponad 1 mln wykrytych zachorowań w Polsce od początku pandemii
2020-12-21

Europejska Agencja Leków wydaje zezwolenie na użycie pierwszej firmy Pfizer na terenie UE
2020-12-27

rozpoczęcie szczepień przeciwko COVID-19 w Polsce
2021-01-18

początek znoszenia obostrzeń: nauka stacjonarna dla klas I-III
2021-01-25

rozpoczęcie szczepień populacyjnych w Polsce - I etap osoby w wieku 70+
2021-01-26

100 mln zachorowań na Świecie
2021-02-01

otwarcie szpitala tymczasowego na targach MTP w Poznaniu
2021-03-19

2 mln zachorowań w Polsce
2021-03-24

ponad 50 tys. osób zmarło z powodu COVID-19 w Polsce
2021-03-27

ponowne wprowadzenie obostrzeń w związku z III falą pandemii
2021-04-19

kolejne zniesienie obostrzeń: otwarcie przedszkoli i żłobków
2021-04-26

zniesienie obostrzeń: częściowe przejście dzieci na naukę hybrydową dla klas I-III szkoły podstawowej; otwarcie salonów fryzjerskich i branży kosmetycznej
2021-05-04

otwarcie branży kulturalnej, sklepów budowlanych, meblowych, galerii handlowych w reżimie sanitarnym, nauka stacjonarna dla klas I-III szkoły podstawowej
2021-05-08

otwarcie hoteli do max 50% obłożenia danego obiektu
2021-05-09

każda osoba pełnoletnia może zarejestrować się na szczepienie przeciwko COVID-19
2021-05-11

10% w pełni zaszczepionych osób w Polsce
2021-05-15

zniesienie obowiązku noszenia maseczek na świeżym powietrzu
2021-06-11

25% w pełni zaszczepionych osób w Polsce
2021-06-26

złagodzenie większości obostrzeń w okresie wakacyjnym, w tym zwiększenie limitów w sklepach, świątyniach, kinach, siłowniach itd.; Transport – 100 proc. obłożenia. Pasażerowie powinni mieć maseczki zakrywające usta i nos
2021-09-01

rozpoczęcie podawania 3 dawki szczepionki przeciwko COVID-19 w Polsce
2021-09-08

50% w pełni zaszczepionych osób w Polsce
2021-10-31

ponad 5 mln osób zmarło z powodu COVID-19 na świecie
2021-11-06

250 mln zachorowań na Świecie
2021-11-30

wprowadzenie zakazu lotów do krajów wysokiego ryzyka w związku z pojawieniem się nowej mutacji koronowariusa – Omikron
2021-12-01

zaostrzenie obowiązujących limitów osób dla różnych rodzajów działalności gospodarczych
2021-12-20

wprowadzenie nauki zdalnej dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych do 9 stycznia 2022 r.
2022-01-11

ponad 100 tys. osób zmarło z powodu COVID-19 w Polsce
2022-01-27

wprowadzenie nauki zdalnej do końca ferii zimowych dla szkół podstawowych klas V-VIII oraz szkół ponadpodstawowych
2022-02-03

5 mln zachorowań w Polsce
2022-02-11

zniesienie kwarantanny po bliskim kontakcie z zakażonym
2022-02-21

powrót nauki stacjonarnej do szkół
2022-03-01

zniesienie wszystkich limitów osób
2022-03-02

30% osób zaszczepionych 3 dawką w Polsce
2022-03-28

zniesienie obowiązku noszenia maseczek w przestrzeniach zamkniętych, w tym w komunikacji publicznej, zniesienie izolacji dla zakażonych oraz obowiązku kwarantanny
2022-04-05

59% w pełni zaszczepionych osób w Polsce
2022-04-12

500 mln zachorowań na Świecie
2022-05-07

6 mln zachorowań w Polsce
2022-05-16

zniesienie stanu epidemii w Polsce

ZMIANY W MOBILNOŚCI LUDNOŚCI

Skutkiem wprowadzonych obostrzeń były zmiany w trendach przemieszczania się ludności. Firma Google udostępnia raporty przedstawiające zmiany mobilności ludności w okresie pandemii COVID-19. Dane pochodzą z okresu od 15 lutego 2020 roku do 22 maja 2022 roku i pokazują jak w porównaniu z okresem stanowiącym poziom odniesienia zmienia się liczba odwiedzających w poszczególnych kategoriach miejsc, np. miejscach pracy. Dzień stanowiący poziom odniesienia reprezentuje wartość standardową, typową dla tego dnia tygodnia¹. Wartości zmian dla poszczególnych dni wyrażone są w ujęciu procentowym.

Sytuacja w województwie wielkopolskim jest analogiczna jak w całym kraju. Wynika to w większości z równomiernego rozkładu przestrzennego zachorowań oraz z ogólnokrajowego charakteru większości wprowadzanych obostrzeń. Zauważalna jest także podstawowa zależność: duża liczba zachorowań = spadek mobilności w miejscach pracy i wzrost w miejscach zamieszkania. Z każdą postępującą falą zachorowań sytuacja jest analogiczna.

Wykresy przedstawiają zmiany w trendach przemieszczania się ludności w miejscach pracy i zamieszkania na obszarze województwa wielkopolskiego w ujęciu dziennym. Są to dwie podstawowe destynacje codziennych podróży, które obrazują spadek lub wzrost mobilności mieszkańców w badanym okresie. Celem bezpośredniego porównania z sytuacją epidemiczną dane o mobilności zestawiono z dzienną liczbą zachorowań na COVID-19.

Zmiany w trendach przemieszczania się ludności w miejscach pracy i miejscach zamieszkania w zestawieniu z liczbą zakażeń w ujęciu dziennym w województwie wielkopolskim

Grafika miejsce pracy Grafika miejsce zamieszkania Grafika zakażenia

Sytuacja w transporcie zbiorowym jest także silnie skorelowana z obostrzeniami i liczbą zachorowań. Dane dotyczące zmian w trendach przemieszczania się ludności korzystającej ze stacji i przystanków zestawiono z dzienną liczbą zakażeń.

Zmiany w trendach przemieszczania się ludności korzystającej ze stacji i przystanków w zestawieniu z liczbą zakażeń w ujęciu dziennym w województwie wielkopolskim

Grafika stacje i przystanki Grafika zakażenia

Zmiany w trendach przemieszczania się ludności w miejscach handlu i rozrywki w zestawieniu z liczbą zakażeń w ujęciu dziennym w województwie wielkopolskim

Grafika handel i rozrywka Grafika zakażenia

Wyniki przedstawione na wykresach obrazują silne powiązanie spadku mobilności mieszkańców z każdą falą zakażeń. Dopiero pod koniec 2021 można zauważyć zwiększoną mobilność ludności z uwagi na złagodzenie restrykcji oraz coraz większą liczbę osób w pełni zaszczepionych

PANDEMIA A RÓŻNE RODZAJE TRANSPORTU

Transport zbiorowy

Pandemia COVID-19 przyczyniła się do największego kryzysu w historii transportu publicznego. Ograniczenie mobilności wynikające z obostrzeń i obaw przed zakażeniem w trakcie podróży autobusem, pociągiem, czy samolotem spowodowało ogromny spadek liczby pasażerów i zawieszenie znacznej liczby połączeń. Z każdą kolejną falą zakażeń i wzrostem zaszczepienia społeczeństwa, liczba podróżnych ponownie zaczęła rosnąć. Jednak jak pokazują poniższe dane nie w każdym wypadku wróciła do stanu sprzed wybuchu pandemii.

Liczba pasażerów w tys. w różnych gałęziach transportu zbiorowego w latach 2012-2022 w Polsce

Grafika transport autobusowy Grafika transport kolejowy Grafika transport lotniczy

Szczegółowe informacje jak zmieniał się transport zbiorowy w Wielkopolsce w czasie pandemii zostaną przedstawione w II części opracowania, która ukaże się wkrótce.

Transport towarowy

Transport towarowy również mierzy się z negatywnymi skutkami pandemii, jednak jego odporność w stosunku do transportu pasażerskiego jest duża większa. Wielkość przewiezionych towarów nie uległa znaczącym wahaniom. Jedynie na początku 2020 roku odnotowano większe spadki przewiezionych towarów za pośrednictwem transportu drogowego i kolejowego. Natomiast jeśli chodzi o transport kolejowy wyniki pod koniec 2021 i na początku 2022 roku osiągnęły już wartości zbliżone do analogicznego okresu z przełomu lat 2018/2019.

Przewozy ładunków w Polsce. Transport kolejowy i samochodowy

Grafika transport samochodowy Grafika transport kolejowy

Transport indywidualny

Transport indywidualny w czasach pandemii możemy rozpatrywać w aspekcie pozytywnym i negatywnym. Za negatywny możemy uznać zwrot w stronę samochodowego transportu indywidualnego. Szczególnie w największych miastach przysparza on problemów związanych z kongestią i zanieczyszczeniem środowiska, w tym głównie emisją CO₂. Wskaźnik motoryzacji w Polsce, jak i w Wielkopolsce stale rośnie. Jest to wprost skorelowane z natężeniem ruchu, które również osiąga coraz wyższe wartości.

Wskaźnik motoryzacji w korelacji z wynikiem GPR 2000-2020

Grafika Polska Grafika województwo wielkopolskie Grafika SDRR na drogach krajowych (PL) Grafika SDRR na drogach krajowych (WLKP) Grafika SDRR na drogach wojewódzkich (PL) Grafika SDRR na drogach wojewódzkich (WLKP)

Za pozytywny możemy uznać fakt rozwoju transportu rowerowego oraz UTO (Urządzeń Transportu Osobistego), z których prym wiodą elektryczne hulajnogi. Rowery i hulajnogi są coraz częściej wykorzystywane w codziennych podróżach do pracy czy szkoły. Natomiast rozwój technologii zwiększa dostępność rowerów elektrycznych, które mogą wpłynąć pozytywnie na zwiększenie zasięgu średniej podróży rowerem nawet do 15 km. Oczywistą korzyścią jest także zmniejszenie zakorkowania miast oraz spadek emisji CO₂ pochodzącej z transportu samochodowego.

Dynamiczny rozwój transportu rowerowego wymaga strategicznego planowania na wszystkich szczeblach administracji. Polska jako jeden z 19 krajów zrzeszonych w European Cyclists’ Federation (ECF) nie posiada strategii rowerowej na poziomie krajowym. W regionach i na poziomie lokalnym są w opracowaniu lub funkcjonują dokumenty dotyczące rozwoju transportu rowerowego. Województwo Wielkopolskie obecnie prowadzi prace nad Koncepcją rozwoju sieci ponadlokalnych powiązań rowerowych – WLKP BIKE.

KONSEKWENCJE PANDEMII DLA TRANSPORTU

Tendencje rozwoju różnych gałęzi transportu są trudne do prognozowania. Pandemia COVID-19 wywołała niespotykany dotychczas kryzys w transporcie, a w szczególności w transporcie zbiorowym. Rok 2022 daje nadzieje, na poprawę sytuacji, co widoczne jest m.in. w rosnącej liczbie podróżujących koleją i w transporcie lotniczym. Jednak niski poziom zaszczepienia społeczeństwa, zniesienie większości obostrzeń, pojawienie się nowych groźnych wariantów koronawirusa w przyszłości; może ponownie pogorszyć sytuację branży transportowej.

Pandemia COVID-19 prawdopodobnie przyspieszy i utrwali niektóre zmiany mające wpływ na życie społeczno-gospodarcze, a w tym na transport. Wprowadzenie na stałe trybu pracy zdalnej i hybrydowej, czy rozwój rynku e-commerce zmniejsza potrzebę podróżowania ludności i oddziałuje negatywnie na transport publiczny. Brak możliwości przemieszczenia się wymusił szybkie zmiany i przeniesienie aktywności społecznej i gospodarczej do wirtualnej rzeczywistości. Przykładem jest większa liczba wydarzeń jak konferencje, kongresy, konsultacje społeczne organizowanych wyłącznie w formule online, co ogranicza podstawowe motywacje podróży.

Pandemia dotknęła również transport towarowy wymuszając przedefiniowanie rozbudowanych łańcuchów dostaw, nierzadko o zasięgu globalnym. W obliczu niepewnej sytuacji epidemicznej i geopolitycznej coraz więcej przedsiębiorstw dąży do skrócenia łańcuchów dostaw bliżej rynków zbytu, dywersyfikację dostawców, kanałów zbytu i środków transportu, czy zróżnicowania punktów odbioru dla konsumentów np. automaty paczkowe, odbiór w sklepie. Wymienione zmiany, a także dynamiczny rozwój cyfrowy przedsiębiorstw z branży TSL² mogą mieć charakter trwały i zostaną z nami po ustaniu pandemii.

¹ Dzień stanowiący poziom odniesienia to mediana wartości z 5-tygodniowego okresu od 3 stycznia do 6 lutego 2020 roku

²Transport-Spedycja- Logistyka