Bezpieczeństwo w ruchu drogowym w województwie wielkopolskim w latach 2019-2023
Wprowadzenie
W 2023 roku w Polsce odnotowano 20 936 wypadków drogowych, w wyniku których zginęły 1 893 osoby. W porównaniu z 2019 rokiem oznacza to spadek liczby wypadków o 30,9% oraz liczby ofiar śmiertelnych o 35,0%. Sytuacja w zakresie bezpieczeństwa na drogach uległa znaczącej poprawie, co pozytywnie wpłynęło na pozycję Polski wśród krajów unijnych.
Dotkliwość wypadków mierzona wskaźnikiem liczby ofiar śmiertelnych na milion mieszkańców, stanowi kluczowy parametr oceny bezpieczeństwa w ruchu drogowym i umożliwia porównanie statystyczne między państwami członkowskimi UE. W 2023 roku wskaźnik ten wyniósł w Polsce 52 ofiary śmiertelne na milion mieszkańców, przy unijnej średniej wynoszącej 46. W ostatnich latach Polska wyraźnie zbliżyła się do tej średniej, co wskazuje na postęp w poprawie bezpieczeństwa na drogach. Podobne tendencje zaobserwowano na poziomie regionalnym. W latach 2019-2023 odnotowano znaczną poprawę podstawowych mierników bezpieczeństwa – zmniejszyła się liczba wypadków drogowych, osób rannych oraz ofiar śmiertelnych.
W artykule zestawiono podstawowe dane dotyczące bezpieczeństwa w ruchu drogowym w Wielkopolsce z danymi ogólnokrajowymi oraz danymi z pozostałych regionów. Przeprowadzono analizę wypadków i ich skutków pod względem rodzajów wypadków, ich głównych przyczyn, czy lokalizacji. Jedną z analiz było także zestawienie danych z ostatnich 5 lat, z danymi oczekiwanymi w celach głównych Narodowego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2021-2030[1].
Podstawowe informacje o bezpieczeństwie w ruchu drogowym w Wielkopolsce i kraju
W latach 2019-2023 poziom bezpieczeństwa w ruchu drogowym w Polsce, jak i województwie wielkopolskim znacząco się poprawił. Liczba wypadków w Wielkopolsce od 2019 do 2023 roku zmniejszyła się aż o 40,4%, a liczba ofiar śmiertelnych spadła o 33,3%.
Podstawowe dane o wypadkach drogowych w województwie wielkopolskim w latach 2019-2023
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK i GUS
Województwa w Polsce charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem poziomu bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Wielkopolska wyróżnia się wysokimi wartościami bezwzględnymi w zakresie liczby wypadków, rannych i ofiar śmiertelnych. Zjawisko to wynika z czynników takich jak powierzchnia regionu, gęstość zaludnienia oraz specyfika układu sieci drogowej.
Liczba ofiar śmiertelnych na 100 tys. mieszkańców w województwach
| Obszar | 2019 | 2023 | Zmiana 2019/2023 |
|---|---|---|---|
| WIELKOPOLSKIE | 8 | 5,3 | -33,3% |
| POLSKA | 7,6 | 5,0 | -33,6% |
| UNIA EUROPEJSKA | 5,1 | 4,6 | -10,6% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK, GUS, EU CARE i Eurostat
Województwo wielkopolskie osiąga wartości wskaźnika zbliżone do średniej krajowej. Sytuacja w regionie z roku na rok ulega poprawie a wartość wskaźnika systematycznie spada. W 2023 roku Wielkopolska osiągnęła 7. najniższą wartość w Polsce (5,3) przy średniej ogólnokrajowej (5,0) i średniej UE (4,6). W porównaniu do 2019 roku widoczny jest spadek wskaźnika o 33,3%, co jest wartością zbliżoną dla kraju, i trzykrotnie wyższą niż dla UE.
Liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków
| Obszar | 2019 | 2023 | Zmiana 2019/2023 |
|---|---|---|---|
| WIELKOPOLSKIE | 7,2 | 8 | 11,1% |
| POLSKA | 9,6 | 9,0 | -6,7% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK
Wartość powyższego wskaźnika w województwie wielkopolskim w 2023 roku wyniosła 8,0, przy średniej krajowej 9,0. W porównaniu do sytuacji w kraju, dotkliwość wypadków w Wielkopolsce jest mniejsza, a zestawiając je z 2019 rokiem, można zauważyć że średnia dla województwa nieznacznie wzrosła.
Rodzaje wypadków w województwie wielkopolskim można sklasyfikować jako: zderzenie pojazdów w ruchu (tylne, czołowe, boczne), najechanie na pieszego, najechanie na obiekt na drodze, inne (np. wywrócenie się pojazdu, wypadek z pasażerem). W 2023 roku najczęstszym typem wypadków były zderzenia pojazdów w ruchu, stanowiące ok. 60% wszystkich zdarzeń. Kolejną grupę stanowiły wypadki w wyniku najechania na pieszego (21,2%). Największy odsetek ofiar śmiertelnych odnotowano w wypadkach spowodowanych najechaniem na drzewo (23,0%)
W porównaniu do 2019 roku struktura rodzajów wypadków nie uległa dużym zmianom, jednak zauważalna jest różnica w dotkliwości wypadków. W 2019 roku najwięcej ofiar śmiertelnych odnotowano w wypadkach w wyniku najechania na pieszego (23,9%). Zmiany w dotkliwości wypadków z udziałem pieszych mogą wynikać ze zmiany przepisów prawa o ruchu drogowym, których celem była większa ochrona pieszych[2].
Rodzaje wypadków i ofiary śmiertelne w latach 2019 i 2023 w województwie wielkopolskim
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK
Przyczyny wypadków w województwie wielkopolskim są podobne jak w całym kraju. Są to: nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu, niedostosowanie prędkości do warunków ruchu, nieprawidłowe zachowanie wobec pieszego (nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych oraz nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu).
Najczęstsze przyczyny wypadków w latach 2019 i 2023 w województwie wielkopolskim
| Przyczyna | Wypadki | Ofiary śmiertelne | Osoby ciężko ranne | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2019 | 2023 | 2019 | 2023 | 2019 | 2023 | |
| Nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu | 27,8% | 23,5% | 11,8% | 9,6% | 24,0% | 22,5% |
| Niedostosowanie prędkości | 20,6% | 21,2% | 21,8% | 33,7% | 19,7% | 20,7% |
| Nieprawidłowe zachowanie | 10,6% | 14,5% | 8,9% | 5,9% | 12,5% | 14,5% |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK
W województwie wielkopolskim w 2023 roku aż 23,5% wypadków drogowych było spowodowanych nieustąpieniem pierwszeństwa przejazdu. Niewiele mniej, bo 21,2% wypadków wynikało z niedostosowania prędkości do warunków ruchu. Warto zauważyć, że w wypadkach związanych z nadmierną prędkością zginęła aż 1/3 wszystkich ofiar w regionie. W porównaniu do 2019 roku, udział wypadków według najczęstszych przyczyn pozostaje na zbliżonym poziomie.
Lokalizacje wypadków w województwie wielkopolskim można rozpatrywać w różnych grupach. Jedną z nich jest występowanie na obszarze zabudowanym i niezabudowanym. Wiąże się to ze zdecydowanie odmiennym charakterem ruchu drogowego na tych terenach. Najwięcej wypadków w 2023 roku w regionie odnotowano na obszarze zabudowanym (67,3%), natomiast zdecydowanie więcej ofiar śmiertelnych odnotowano w wypadkach w obszarze niezabudowanym (71,7%). Struktura wypadków i liczby ofiar śmiertelnych w latach 2019-2023 względem obszaru występowania nie uległa zmianie.
Wypadki i ofiary śmiertelne w obszarze zabudowanym i niezabudowanym w latach 2019-2023
| Jednostka | Obszar | Wypadki | Ofiary śmiertelne | ||||||||
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | ||
|
|
| 1884 | 1884 | 1548 | 1549 | 1561 | 87 | 65 | 74 | 73 | 53 |
|
| 938 | 938 | 861 | 750 | 758 | 193 | 156 | 157 | 142 | 134 | |
Źródło: opracowanie własne
Kolejną grupę w analizie stanowią wypadki zlokalizowane wg kategorii dróg. Największa liczba wypadków występuje na drogach powiatowych, podczas gdy na pozostałych kategoriach dróg udział wypadków jest rozłożony stosunkowo równomiernie. Analiza danych z 2019 i 2023 roku pokazuje podobny procentowy rozkład wypadków oraz ofiar śmiertelnych w poszczególnych kategoriach dróg publicznych. Ważnym wskaźnikiem w ocenie dotkliwości wypadków jest liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków. W 2019 roku najwyższą wartość wskaźnika stwierdzono na drogach krajowych (12,3). Im niższa kategoria drogi, tym wartość wskaźnika spada. Bardzo podobnie kształtują się dane dla 2023 roku, za wyjątkiem danych dla autostrad i dróg ekspresowych, gdzie wartości znacząco spadły.
Lokalizacja wypadków w województwie wielkopolskim
wg kategorii dróg w latach 2019 i 2023
| Kategoria drogi | Wypadki | Ofiary | Liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków | |||||||
| szt. | % | os. | % | |||||||
|
| 2019 | 2023 | 2019 | 2023 | 2019 | 2023 | 2019 | 2023 | 2019 | 2023 |
|
| 710 | 394 | 18,2% | 17,0% | 87 | 51 | 31,1% | 27,3% | 12,3 | 12,9 |
| Autostrada | 56 | 38 | 1,4% | 1,6% | 13 | 2 | 4,6% | 1,1% | 23,2 | 5,3 |
| Ekspresowa | 50 | 47 | 1,3% | 2,0% | 7 | 5 | 2,5% | 2,7% | 14,0 | 10,6 |
|
| 799 | 500 | 20,5% | 21,6% | 75 | 58 | 26,8% | 31,0% | 9,4 | 11,6 |
|
| 1559 | 922 | 40,0% | 39,8% | 90 | 57 | 32,1% | 30,5% | 5,8 | 6,2 |
|
| 758 | 450 | 19,5% | 19,4% | 28 | 20 | 10,0% | 10,7% | 3,7 | 4,4 |
|
| 68 | 53 | 1,7% | 2,3% | 0 | 1 | 0,0% | 0,5% | 0,0 | 1,9 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK i WBPP
Lokalizacja wypadków drogowych w województwie wielkopolskim w latach 2019 i 2023
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK i WBPP
Realizacja Wizji Zero
Poprawa poziomu bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest stałym założeniem wielu strategicznych dokumentów, których nadrzędnym celem, jest „Wizja Zero”. Została ona ujęta w Białej Księdze przyjętej przez Komisje Europejską w 2011 roku[3], w Polsce po raz pierwszy pojawiła się w programie GAMBIT z 2005 roku[4] Wizja Zero zakłada całkowite wyeliminowanie ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w wyniku wypadków drogowych do 2050 roku. Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2021-2030 zakłada, że celem na 2030 r. jest ograniczenie liczby ofiar śmiertelnych i osób ciężko rannych w wypadkach drogowych o 50% w stosunku do 2019 roku.
Na wykresach porównano rzeczywiste dane o liczbie ofiar śmiertelnych i osobach ciężko rannych w wypadkach drogowych w województwie wielkopolskim w latach 2019-2023, z wartościami oczekiwanymi wg celu Narodowego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2021-2030.
Liczba osób ciężko rannych i ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych
w województwie wielkopolskim w latach 2019-2030
– wartości rzeczywiste i oczekiwane wg celu NPBRD
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SEWiK i założeń NPBRD
Prezentowane dane są korzystne i osiągają wartości niższe od oczekiwanych na dany rok. Utrzymanie obecnego tempa spadku liczby ofiar śmiertelnych daje nadzieję na osiągnięcie zakładanego celu przed 2030 rokiem. Sytuacja jest jednak odmienna w przypadku liczby osób ciężko rannych, gdzie tempo spadku jest znacznie wolniejsze. Taki trend może skutkować nie osiągnieciem docelowej wartości w zakładanej perspektywie czasowej.
Podsumowanie
Poziom bezpieczeństwa na wielkopolskich drogach poprawia się z roku na rok. W latach 2019-2023 wszystkie podstawowe wskaźniki odnotowały znaczący spadek. Analogicznie wygląda sytuacja w całym kraju. Ciężko jest jednoznacznie określić co było główną przyczyną takiego stanu rzeczy. Bez wątpienia, pandemia COVID-19 skutkowała zmniejszeniem natężenia ruchu drogowego, szczególnie w 2020 i 2021 roku, gdzie wprowadzone ograniczenia zredukowały liczbę odbywanych podróży. Konsekwencją był zdecydowany spadek liczby wypadków drogowych. Kolejnym aspektem, który mógł mieć korzystny wpływ na poprawę stanu bezpieczeństwa na wielkopolskich drogach są wprowadzane od 2021 roku zmiany prawne, w tym w szczególności zwiększenie taryfikatora mandatów za wykroczenia drogowe[5].
Pozytywnym aspektem wykazanym w analizie jest stały trend spadku liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych zarówno w województwie wielkopolskim, jak i całym kraju. Wpisuje się to w realizację celów NPBRD. Jednakże patrząc na dane za lata 2022 i 2023, ten spadek rok do roku jest niewielki. Niestety, w ostatnich dwóch latach analizy liczba wypadków, czy osób ciężko rannych pozostaje mniej więcej stała. Dlatego w przyszłości bardzo ważna będzie skuteczna i systematyczna realizacja działań określonych w dokumentach strategicznych ukierunkowanych na poprawę stanu bezpieczeństwa w ruchu drogowym, tak aby osiągnąć zakładane cele.
